دره خرم‌آباد به‌عنوان یکی از نخستین سکونتگاه‌های بشری با قدمتی بیش از ۵۴ تا ۶۰ هزار سال محسوب می‌شود که ثبت جهانی آن با توجه به شاخصه‌های تاریخی و طبیعی و پیگیری مسئولان اکنون در مرحله ارزیابی کارشناسان یونسکو قرار گرفته است.

هفت غار و پناهگاه صخره‌ای، مجموعه تاریخی فلک‌الافلاک شامل سه پل «شکسته، گپ و حاجی» همچنین باغ گلستان به مساحت ۴۱۴ هکتار و بیش از یکهزار و ۶۰۰ هکتار با حرایم اطراف، پرونده ثبت جهانی دره خرم آباد را در بر می‌گیرد.

در دل این پرونده یک شهر، ۲ روستای شمالی و جنوبی، رودخانه خرم‌آباد، قلعه تاریخی فلک‌الافلاک، و سه پل تاریخی و بخشی از فرهنگ، آیین و سنت‌های استان جای دارد.

در این راستا گام‌های بلندی در حوزه‌های مختلف برای ثبت جهانی دره تاریخی خرم‌آباد برداشته شده است که اقدامات زیست محیطی و بهداشتی نیز شامل آن هستند.

تمام استان پای کار ثبت جهانی دره خرم‌آباد

در کنار تلاش مسئولان کشوری برای ثبت جهانی این پرونده، مسئولان استانی نیز در این خصوص کمر همت بسته‌اند، همین چند هفته گذشته بود که مسئولان ارشد استانی و نماینده ولی فقیه در لرستان بر لزوم انجام اقدامات هر چه سریعتر برای مهیا شدن شرایط ثبت جهانی دره خرم آباد و همراهی و همگامی مردم در این مهم تاکید بسیار داشته‌اند.

این در حالی است که سایر دستگاه‌ها نیز برای ثبت جهانی این پرونده با میراث‌فرنگی همکاری بسار خوبی دارند.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان در این باره می‌گوید: در راستای ثبت جهانی دره خرم‌آباد اقدامات زیست محیطی و بهداشتی خوبی انجام شد و تنها در روستای پشته جزایری بخشی از اقدامات مورد نیاز انجام نگرفت که با جدیت در حال پیگیری است.

عطا حسن‌پور با بیان اینکه همه شرایط برای ثبت جهانی دره خرم‌آباد به خوبی مهیا شده است، می‌افزاید: از امروز ارزیابان یونسکو برای رصد اقدامات انجام شده و بررسی‌های نهایی در خرم‌آباد حضور خواهند یافت که امید است نتیجه مثبت حاصل شود و مطالبه به حق مردم این دیار برای ثبت جهانی سکونتگاه تاریخی خرم آباد محقق شود.

او می‌گوید: نکته حائز اهمیت در این پرونده این است که آیین گل‌مالی روز عاشورا یکی از پیوست‌های مهم فرهنگی ثبت این آثار است که هرساله در حریم قلعه فلک‌الافلاک برگزار می‌شود.

حسن‌پور ادامه می‌دهد: باید همه دست به دست هم بدهیم و شهر را برای حضور ارزیابان بین‌المللی یونسکو و جلب نظر مثبت آن‌ها مهیا کنیم چراکه این استان علاوه بر غارهای هفتگانه و قلعه فلک‌الافلاک از جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی فراوانی برخوردار است.

معرفی فرهنگ غنی لرستان با ثبت جهانی دره خرم‌آباد

در همین حال استاندار لرستان نیز اعتقاد دارد که با ثبت جهانی دره باستانی خرم آباد فرهنگ غنی ایران را به جهانیان نشان داده می‌شود.

ابوطالب شفقت می‌گوید: ثبت جهانی دره خرم‌آباد، نخستین گام برای جهانی شدن است و باید بعد از آن برای معرفی فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی و آیین و رسوم قوم لر به جهانیان تلاش کنیم.

او بر نقش مهم مردم در ثبت دره و نگهداشت آن تاکید می‌کند و می‌افزاید: همراهی و پشتیبانی مردم در پاکیزگی، نظافت و حفظ زیبایی شهر و حومه آن در نهایی شدن ثبت جهانی آن بسیار حائز اهمیت است.

از قلعه فلک‌الافلاک تا دره خرم‌آباد

از زمانی که موضوع ثبت جهانی در این استان مطرح شد، ابتدا نام قلعه فلک‌الافلاک به گوش می‌رسید اما اکنون پرونده با نام «دره خرم‌آباد» تهیه شده است.

عطا حسن‌پور مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در این باره توضیح می‌دهد: ثبت جهانی دره خرم‌آباد و قلعه‌فلک‌الافلاک، ثبت ۱۷ اثر دیگر را به دنبال دارد.

او می‌گوید: مهمترین مسئله رونق اقتصاد گردشگری در استانی است که تاکنون ثبت جهانی نداشته است و از این قافله جا مانده است. اگر توریست خارجی به لرستان سفر نمی‌کند و دلیل آن نبود آثار ثبت جهانی است. اولین قدم این است که قلعه‌فلک‌الافلاک با این معماری منحصر به فرد و با پیشینه‌ای که در گذرگاه تاریخ دارد به دنیا معرفی می‌شود و مُبلغ آن یونسکوست.

او ادامه می‌دهد: ارزیابان یونسکو که به لرستان سفر خواهند کرد قطعا دیدارهایی با مردم و انجمن‌های مردم نهاد، دانشگاهیان و دانشجویان خواهند داشت که آیا تمایل دارند این اثر به ثبت جهانی برسد و چرا این قلعه با تمام پتانسیل‌های تاریخی، مذهبی، میهنی و فرهنگی تا الان ثبت نشده است؟

او با اشاره به حضور ارزیابان یونسکو به منظور ثبت جهانی دره خرم‌آباد اضافه می‌کند: در راستای ثبت دره خرم آباد تا کنون اقداماتی از جمله راه اندازی موزه سنگ، سفال، سکه و موزه پارینه سنگی در قلعه فلک الافلاک، تکمیل راه دسترسی به قارهای پیش از تاریخ در لرستان و تبدیل آنها به قار موزه و لایروبی رودخانه‌ها انجام شده است.

ثبت جهانی دره خرم‌آباد و قلعه فلک‌الافلاک مطالبه عمومی است

این همه در حالی است که  قائم مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی کشور نیز هفته گذشته در سفر به لرستان با اشاره به تهیه پرونده ثبت جهانی دره خرم‌آباد، گفت: ثبت جهانی دره خرم‌آباد و قلعه فلک‌الافلاک به مطالبه عمومی تبدیل شده است.

علی دارابی در جریان بازدید از برخی غارهای هفتگانه دره خرم آباد اظهار کرد: موضوع ثبت جهانی دره خرم آباد امروز به عنوان یک مطالبه عمومی در لرستان و کشور مطرح است و سهمیه ایران برای طرح در کمیته میراث جهانی برای سال آینده در کشور بلغارستان محسوب می‌شود.

او خاطر نشان کرد: امروز با تلاش همه مسوولان استان و همت شبانه‌روزی همکاران در اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان مشکلات و موانع ثبت جهانی رفع می‌شود تا این فرصت مهم برای لرستان و کشور ایران تحقق یابد.

دارابی ثبت جهانی را فرصت مناسبی برای معرفی بیشتر داشته‌های تاریخی و فرهنگی کشورمان به جهان دانست و اظهار کرد: با ثبت جهانی دره خرم آباد، این اثر متعلق به همه آحاد جامعه بشری بوده و رابطه مستقیم با اشتغال و گردشگری و جذب توریست در کشور دارد.

حالا باید منتظر ماند و دید که نظر ارزیاب‌های یونسکو در این باره چیست؟ هرچند امیدها برای ثبت جهانی این پرونده بسیار زیاد است و همه انتظار دارند تا دره خرم‌آباد به عنوان اثر جدید ایران در یونسکو ثبت جهانی شود.